Een Afrikaanse begrafenis

Gisteren is een van de CRO jongens overleden. Waaraan is mij niet helemaal duidelijk. Hij was in het ziekenhuis voor hepatitis B maar is uiteindelijk overleden aan diabetes.

Een begrafenis in een andere cultuur is altijd weer anders. De jongen was afkomstig van de suburb van Jinja, Msesse. Msesse is een zeer arme ‘community’ waar mensen voornamelijk zelfvoorzienend zijn en waar Maxima’s microkredieten zinnig besteed worden. Bij dit verhaal zijn foto’s voor de indruk te vinden.

De begrafenis ceremonie
Op de CRO werd aangekondigd dat de begrafenis zou gaan plaatsvinden. Er werd driftig gebeden (wel een half uur lang) voor de jongen die hopelijk, volgens de gebeden, de hemelpoort bereikt zou hebben. Met een groepje personeel perste wij ons in een grote 4wheeldrive richting Msesse. Een stevige auto is nodig want Msesse is best een uitdaging om te bereiken zonder de kwalificaties van deze auto. Nadat we een paar lemen hutten hadden gepasseerd kwamen we bij het dorpsplein (25m bij 25m) waar een groot zeil overheen was gespannen tegen de zon. In het midden stond een enorme handgemaakte doodskist met allemaal raampjes erin. Bij het hoofdeind op de vloer zat de moeder van de jongen. Het met lemen hutjes omringde dorpsplein was gevuld met mensen. Mannen en vrouwen met gekleurde jurken en kotomissies (soort hoofddoek). Als mzungu werden wij direct benoemd tot ere gast en moesten vooraan naast de kist komen zitten. “Lichtelijk” opgelaten schuifelden wij stilletjes naar voren. De preek van de priester was al ruim een uur bezig maar dat deerde niet. Een begrafenis is een inloop gelegenheid. Iedereen komt en gaat wanneer hij wil en kan. De preek duurt toch drie uur, dus je pikt er altijd iets van mee. De preek kwam op mij meer over als een cabaret voorstelling dan een droevige reden over het leven en het lichaam dat weer tot stof zal wederkeren. Het ging over de reden waarom God het leven had gegeven aan deze knul die tot zijn 7e op straat had geleefd en daarna resettled is bij zijn moeder. Op de achtergrond stond een gebarentolk driftig mee te tolken met de levendige preek en bewegingen van de priester. De jongen die begraven werd was doof. Op het moment dat ik ging zitten schuifelde een prul van 2 jaar naar mijn schoot en heeft mij staand tussen mijn benen en leunend op mijn knieën een uur lang met grote verbaasde zwarte ogen aan staan staren. Zachtjes aan mijn blonde armharen trekkend. Dat had ze volgens mij nog nooit gezien. Een mzungu.
Nadat wij al een uur aanwezig waren bij de preek schuifelden een stuk of twaalf straatkinderen van CRO het plein op en gingen bij alle andere kinderen op de vloer naast de kist en de moeder van de jongen zitten. Voor de gelegenheid hadden ze hun vieze t-shirt binnenste buiten gedraaid zodat de schone kant zichtbaar werd. Uit een vuilnisbak was een smoezelig petje gegrabbeld en werd deftig van het hoofd genomen bij de ceremonie. Ik heb de kinderen zitten observeren gedurende de preek. Ineens waren het hele kleine kinderen met een oprecht mede leven in hun ogen. Ze keken bedenkelijk en bidden in volle overtuiging met de priester mee. De kinderen hebben vaak iets onaantastbaar in hun ogen als ik met ze werk. Vandaag zag ik doorleefde grote mensen ogen in de kinderhoofdjes. Dat raakte mij misschien nog het meest. In hun ogen leefden ineens 1000 verhalen voor mijn gevoel. Ik kan het moeilijk uitleggen. Aan het einde van de ceremonie sprak Dorothy, de leerkracht en moeder van alle straatkinderen, nog een paar woorden. Toen brak het plein in tranen uit. Zachtjes werd er een Lugandees rauwlied ingezet en de aanwezigen (lees: een uitloop van de hele community) maakten zich op om de jongen te begraven.

De begrafenis
Met zeker 200 kleurige mensen schuifelde we zacht neuriënd naar het maisveld dat tegelijkertijd als begraafplaats dient. De bodem is duur en alles kan benut worden dus ook de begraafplaats. Om mij heen verzamelde de straatkinderen zich, zoekend naar mijn hand. Helaas heb ik er maar twee dus ook mijn armen werden benut om zich stevig aan vast te houden terwijl de kist ons van hand tot hand gaand inhaalde. Het was een chaotische bedoeling en ik verwacht dat het lichaam ook niet meer op zijn plek lag in de kist. Boven de chaos bracht het geneurie van twee honderd mannen en vrouwen rust en sereenheid in de stoet. Bij het gat waar de kist in zou verdwijnen werd nog een gebed uitgesproken. Met een grote dreun liet de familie de kist de diepte in storten. Naast mij werd met veel kabaal het beton klaar gemaakt om direct bovenop de kist te storten. Het geneurie bleef waardoor de sereenheid boventoon voerde. Omringd door alle lieverds waarmee ik dagelijks werk, liepen we terug naar het plein waar we begonnen waren. Daar werd rijst geserveerd en als hongerige leeuwen stoven alle kinderen erop af. Het blijven kinderen. Met z’n allen werden op een truc geladen en reden we terug naar Jinja. Wat een indrukwekkende dag.